Denes’in sanatsal pratiği, estetik ve sosyo-politik fikirlerle olan ilişkisi açısından özgündür. Sanatıyla ilham vermek ve insanları eyleme teşvik etmenin yanı sıra “toplumsal kaygılara dikkat” çağrısında bulunmayı ve duyarlı, sanatsal niyetinden ödün vermeyen, hem nazik hem de güçlü olmayı başaran sanat pratiğiyle yaşamın her kesiminden insanları dahil etmeyi amaçlar. Dünyanın çevre kirliği ve iklim değişikliği gibi temel sorunlarına karşı olan duyarlılığı, Denes’in tüm eser ve eylemlerine görülmektedir. Bu yüzden de sanatçı, son kırk yılın büyük bir kısmını ekolojik ve felsefi fikirlerini her coğrafyada topluluklara sunarak geçirmiştir.

Sakıp Sabancı Müzesi Müdürü Dr. Nazan Ölçer “Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi’nde 2007’deki Habersiz Buluşma sergisiyle başlayan ve iki yılda bir gerçekleşen çağdaş sanat sergilerinin bu seneki odağı, ekolojik sanatın öncü isimlerinden Agnes Denes. Son iki senedir bütün dünyayı etkisi altına alan pandemi, gün geçtikçe artan çevresel kaygılarımızı katlayarak yeryüzüyle olan ilişkimizi derinden sorgulamamıza sebep oldu. Nitekim yeşil müze sertifikamızın bize yüklediği sorumlukla da programımızda bu konuyu önceliklendirdik. 1960’lardan beri sürdürdüğü büyük ölçekli ekolojik müdahaleleriyle tanınan Agnes Denes ile yakın iş birliği içinde gerçekleştirilen ‘Yaşayan Piramit,’ 13 Eylül 2022-29 Ocak 2023 arasında Sakıp Sabancı Müzesi’nin bahçesinde yer alıyor. Bu dünyadaki varlığımızın bir metaforu olarak doğayla ilişkimizi “canlandıran” bu eserle birlikte, Denes’in 1969’da kaleme aldığı ‘Manifesto’ da sergileniyor. Agnes Denes, New York’ta yaşayan, Macar asıllı bir Amerikalı sanatçı olarak ekolojiye odaklanan kavramsal eserleriyle tanınmaktadır. Sanatsal pratiğinin 1960’lardaki erken dönemlerinden itibaren dünyanın dört bir yanındaki müze ve galerilerde yüzlerce sergiye katılmıştır. Büyük ölçekli çevresel projelerinin yanı sıra, Denes’in çizimleri, resimleri ve üç boyutlu eserleri dünyanın birçok büyük kurumunun koleksiyonlarında yer alıyor. ‘Yaşayan Piramit,’ Türkiye’de sergilenen ilk eseri olacak.

10 Eylül’de katılımcıların bitki ekimiyle üretim süreci tamamlanan ‘Yaşayan Piramit’imiz, binlerce tohum çimlere ve çiçeklere dönüşürken büyüyecek, biçim ve renk değiştirecek. Sanatçının arzusu doğrultusunda bu sergi için özel olarak üretilen, mermer üzerine yazılı ‘Manifesto’ ise bahçenin artık kalıcı bir parçası olarak koleksiyonumuzda yerini alacak. Sanatçının ‘Manifesto’sunu, davetimizi kabul ederek gelen ve bugün bizlere okuyan kişinin, ekolojik kaygıları uzun yıllardır kalemiyle gündeme getiren kıymetli yazar Buket Uzuner olması ise bize ayrı bir gurur kaynağı olmaktadır. Kendisine çok teşekkür ediyorum.

Agnes Denes’in ‘Yaşayan Piramit’i, çevre bilincini, korumayı, sürdürülebilirliği ve çevre duyarlılığını teşvik eden eğitim programlarıyla desteklenerek gerçek amacına ulaşmış olacak. Sergiden sonra Sakıp Sabancı Müzesi, Denes’in tabiata duyarlı yaklaşımını sürdürecek izleyicileri bitkileri sahiplenmeye davet edecek. Anıt, dağılıp yok olmak yerine, onu paylaşacak topluluğun sahiplendiği küçük parçalar üzerinden yaşamaya devam edecek. Denes’in ‘Manifesto’su ise, bu eserin oluşturulması için bir araya gelen topluluğu ve ‘Yaşayan Piramit’i hatırlatmaya devam edecek. Bu kıymetli ve anlamı büyük projede yanımızda olan Sabancı Holding’e ve iletişim sponsorumuz Çimsa’ya destekleri için müteşekkirim” dedi.

Sabancı Holding İnsan Kaynakları ve Sürdürülebilirlik Grup Başkanı Hakan Timur, “Sabancı Holding olarak sürdürülebilirlik konusunu en üst düzeyde sahipleniyoruz. “Sürdürülebilir bir yaşam için, öncü girişimlerle, Türkiye ile dünyayı birleştiririz.” olarak belirlediğimiz Topluluk Vaadimiz de bunun önemli bir göstergesi. Doğayı koruyan sürdürülebilir bir büyüme modeli ile, etki alanımızın gücünün de farkındalığıyla, üstlendiğimiz her meselede üzerimize düşeni yapmak için çalışıyoruz. Sanat konusundaki inisiyatiflerimiz de bunların arasında önemli bir yer tutuyor. Sanat bizleri bir araya getiriyor ve kollektif bir bilinç oluşturuyor. Bu kapsamda da Yaşayan Piramit sergisini destekleyerek çevreye faydalı olacak toplumsal bilinci sürdürülebilir kılmayı amaçlıyoruz” dedi.

Çimsa CEO’su Umut Zenar, “Sürdürülebilirlik konusunu çevremize ve toplumumuza olan sorumluluğumuzun bilinciyle, ana stratejimizin bir parçası ve bir iş yapma biçimi olarak ele alıyoruz.  Çimsa olarak, sürdürülebilir bir gelecek için kritik öneme sahip olan iklim değişikliğiyle mücadele konusunda çözümler geliştirmeye çalışıyoruz. Bu yönde yapılan çalışmaları da destekliyoruz. Yaşayan Piramit Projesi bu nedenle desteklediğimiz bir süreç oldu. Bünyemizde gerçekleştirdiğimiz çalışmalar ve yenilenebilir enerji kaynaklarına yapacağımız yatırımlarla karbon yoğunluğunu azaltmayı hedefliyoruz” dedi.

Agnes Denes ve Yaşayan Piramit Üzerine…

Bitmek tükenmek bilmeyen bir merak içindeki Denes, insanlığın geleceğine dair neredeyse kehanet niteliğindeki vizyonunu yüzeye çıkarmak için çalıştığı fikirleri, biçimleri ve süreçleri sürekli olarak genişletiyor. Ortaya çıkardığı bu vizyon, gerçekliğimizi cesur bir biçimde değerlendiriyor; fakat aynı zamanda geleceğe umutla bakmaya devam ediyor.

İlk olarak 2015 yılında New York’taki Socrates Heykel Parkı’nda ve ardından 2017’de documenta 14 kapsamında Kassel’deki Nordstadtpark’ta inşa edilen, mekâna özgü bir eser olan “Yaşayan Piramit,” doğal yaşam döngüsüne sahip bir heykel olarak da değerlendirilebilir. Dört ton toprakla doldurulmuş ahşap basamaklı teraslardan oluşan piramit, gökyüzüne uzanan dokuz metrelik bir kavis çiziyor. Piramidin teraslarında, her bir cephesine düşen güneş ve gölge miktarına göre belirlenerek İstanbul’un kent florası içinden sanatçının seçtiği, yaklaşık altı yüz türde iki bin adet bitki ve çiçek var. Piramit bahçede sergilendiği sürece evrim geçirecek; bitkiler filizlenecek, çiçek açacak, bazıları tohuma kaçacak, bazıları ölecek.

Doğanın insan uygarlığının en ikonik biçimlerinden biri olan piramit ile etkileşime girerken geçirdiği organik gelişimi gözler önüne sermeyi amaçlayan Denes, “Piramitler matematiğe dayalıdır ve böylece bir tür kusursuzluğa erişirler, fakat aynı zamanda temsil ettikleri ve görselleştirdikleri tüm kusurları da içerirler” diyerek, insan-doğa etkileşimini neden yaşayan bir piramit ile anlatmak istediğinin ipuçlarını veriyor. Yaklaşık yarım yüzyıldır piramit formunu desenden heykele farklı mecralarda bir metafor olarak kullanan Denes, bu form aracılığıyla düşünsel kavrayışımızdaki toplumsal hiyerarşileri de sorguluyor.

“Yaşayan Piramit,” 29 Ocak 2023 tarihine kadar SSM’de ziyaret edilebilecek.

 Çocuk Atölyeleri

SSM Öğrenme Programları, 1 Ekim 2022 – 29 Ocak 2023 tarihleri arasında farklı yaş gruplarından çocuklara çevre ve ekoloji odaklı atölyeler gerçekleştirecek.