İhsan Dindar – Beethoven denildiğinde akla ilk gelen besteler arasında 9. Senfoni, Ay Işığı Sonatı ve Für Elise’i sayabiliriz. Müzik tarihinin en büyük üç bestecisinden biri kabul edilen Beethoven’ın bu saydığımız eserlerin yanı sıra özel yaşamı da magazinsel boyutuyla günümüzde de gündem olmayı başarıyor. Bunlardan biri de Für Elise bestesinin gizemli hikâyesi. Araştırmacılar yıllardır uğruna beste yapılan Elise’in kim olduğunu bulmaya uğraşırken ortaya çıkan yeni bulgular işin rengini epey değiştirmişe benziyor.
Ludvig van Beethoven’in bazı bestelerine başkaları tarafından isim verildiği bilinen bir gerçek. Örneğin, Beethoven, 14 numaralı Piyano Sonatı olarak isimlendirdiği eserini biz bugün daha çok Ay Işığı Sonatı olarak biliyoruz. Meğer Für Elise de bahsettiğimiz besteyle benzer bir kaderi paylaşıyormuş.
İlginç gerçek ortaya çıktı
Gazeteci Norman Lebrecht’in yakında yayımlayacağı Why Beethoven isimli kitabı Für Elise konusunda ilginç bir gerçeği ortaya çıkarıyor. Norman Lebrecht, kitabında, A minördeki Bagatelle No 25‘in, yalnızca şu anda kayıp olan 1810 el yazmasındaki ithafın yanlış okunması nedeniyle Für Elise (Elise için) olarak bilindiğine dair kanıtları sunuyor. Yazar yaptığı araştırmalar sonucunda Beethoven’in Elise isimli birinden bahsetmediğini ortaya çıkarıp hiçbir zaman bir Elise olmadığı ya da en azından Beethoven’ın tanıdığı biri olmadığı sonucuna varıyor.
Why Beethoven’ın kitabında Elise’e dair iz süren Lebrecht, bu eserin bestelediği yıl olan 1810 veya öncesinde Beethoven’ın hayatında yalnızca iki kadına duygusal bir yakınlık hissettiğini fakat ikisi tarafından da reddedildiğini ortaya çıkardı. Aşk hayatı neredeyse hiçbir zaman istediği gibi gitmeyen Beethoven bu dönemde evli bir kadın olan Therese Malfatti de dahil olmak üzere farklı isimlere karşı büyük tutkuyla aşk besledi.
“Beethoven kahkahalarla gülerdi”
Lebrecht kitabında, Therese’nin, Beethoven hayatını kaybettikten sonra da düzenlediği davetlerde “eşsiz bir virtüözlükle” bestecinin sonatları çaldığını belirtiyor. Hatta bu dönem piyanist Rudolf Schachner ile bir turne deneyimi de başlarından geçmiş. Schachner, Für Elise’in günümüze ulaşmasına vesile olan nota sayfasının sahibi Babette Bredl‘in gayri meşru oğluydu.
Münihli emekli bir öğretmen olan Babette Bredl’in, akademisyen Ludwig Nohl’a karalanmış ithafı okuduğunda dalgın bir şekilde kendi torunu Elise’i düşünüp oraya ismini karaladığını savunuyor.
Bu ilişkiler ağı konusunda kitabında kapsamlı bir araştırmaya yer veren Lebrecht şöyle yazıyor: “Elyazmasının başlığını ‘Für Elise’ olarak okuyor, ya torununu düşündüğü için dil sürçmesi olarak ya da Londra’daki küçük Elise’in gelecek nesillerin bu kırıntısından keyif almasını sağlamak için kasıtlı olarak. Böylece beste de bu adı alıyor. Beethoven ile hiçbir bağlantısı yok. Bir şeyleri yeniden adlandıran insanlardan biriyseniz, muhtemelen ‘Für Therese’ olmalıdır. Ama ne anlamı var? Müzik herhangi biri içinse, aslında herkes içindir.”
Son olarak Lebrecht konu hakkında şu eklemeyi yapıyor. Beethoven bu keşiften ne anlayacağı sorulduğunda, “Bence, tüm kariyerlerini kimin hiç var olmamış bir Elise olduğunu keşfetmeye adayan akademisyenlere kahkahalarla gülerdi. Beethoven, müsveddenin Münih’te, adını hiç duymadığı masum bir hanımefendinin eline hiç ayak basmadığını söyleyebildiğim kadarıyla bitirmesi için iyi bir şakaya bayılırdı.”