Ebubekir Ceylan, İngiliz ve Osmanlı arşiv belgelerinden faydalanarak yazdığı kitabında, Tanzimat dönemi Osmanlı Irak’ı odağında yüzlerce yıllık süreci analiz ediyor.
VakıfBank Kültür Yayınları’nın (VBKY) okurla buluşturduğu Modern Irak’ın Osmanlı Kökenleri”, 19’uncu yüzyılda Osmanlı Irak’ı ile ilgilenenler için bir başucu kaynağı olma özelliği taşıyor. İstanbul Teknik Üniversitesi hocalarından Ebubekir Ceylan, kitabında Osmanlı Devleti’nin taşra vilayetlerden idari yapısı, coğrafyası, demografisi ve toplumsal kompozisyonu bakımından farklı olan Bağdat vilayetinde, Osmanlı modernleşmesinin kamu hizmetlerine yansımalarını ve Tanzimat reformlarının uygulanışını ele alıyor. Çevirmenliğimi Kenan Koçak’ın üstlendiği eser, beş bölümden oluşuyor. Kitapta, “Osmanlı Irak’ı: Coğrafya, Halk ve Tarih”, “Devleti Geri Getirmek”: Irak’ta Osmanlı Doğrudan Yönetiminin Yeniden Tahkimi”, “Bağdat’ta Osmanlı Vilayet Yönetimi”, “Osmanlı Bağdat’ında Uygulanış Şekliyle Tanzimat”, “Toprak ve Aşiretler”, “Kamu Hizmetleri (Umûr-ı Nâfi‘a) ve Bağdat’ta Modernleşme” başlıkları yer alıyor.
Osmanlı’nın modern Irak Devleti’ne mirası
“Modern Irak’ın Osmanlı Kökenleri” kitabında, Osmanlı Irak’ında Memlük valiler döneminin sona erdiği 1831 yılından yüzyılın son çeyreğine kadarki dönemde Bağdat vilayetinde yaşanan merkezîleşme ve modernleşmeyi ele alan Ebubekir Ceylan, Osmanlı tarafından Bağdat vilayetine yapılan yatırımların önemine değiniyor. Ceylan, “Dicle ve Fırat nehirlerindeki seyrüseferlerin başlaması, gemi sayılarının artırılması, şehirlerarası karayolları yapılması, atlı tramvay hizmetinin başlaması ve demiryolu projelerine girişilmesi; nehirleri bağlayan yeni kanalların açılması, liman ve tersanelerin ıslahı; telgraf ağının vilayete teşmil edilmesi; kışla, köprü, okul ve hükümet konaklarının yapılması gibi hizmetler modern Irak Devleti’ne Osmanlı’nın en somut mirasları arasındadır. Bu yatırım ve hizmetler, bu coğrafyada Osmanlı hâkimiyeti sona erdikten sonra da devam etmiştir ki bir kısmı hâlâ ayaktadır. Osmanlı’nın kurduğu okullarda eğitim alıp yetişenler, yukarıda saydığımız hizmetler ve binalar içerisinde Osmanlı havasını teneffüs ederek bu mirası bizzat tecrübe edenler modern Irak Devleti’nin kuruluşunda çok önemli roller üstlenmişlerdir.” diyor.